نشریه علمی پژوهشی مدیریت شهری و روستایی ۴۴
نشریه علمی پژوهشی مدیریت شهری و روستایی 44 پاییز 1395 بخش 1
فهرست مقالات در نشریه علمی پژوهشی مدیریت شهری و روستایی ۴۴
مقاله ۱ نشریه علمی پژوهشی مدیریت شهری و روستایی ۴۴
شناسایی عوامل کلیدی موفقیت (CSF) بکارگیری سیستمهای پشتیبان تصمیمگیری (DSS) در حوزه مدیریت شهری (مطالعه موردی شهرداری ساوه) | دکتر محمد رضا مردانی *، مریم السادات التجا
سیستمهای پشتیبان تصمیم گیری به تصمیمگیرندگان کمک میکند که از طریق کنش متقابل مستقیم با اطلاعات و مدلهای تحلیلی به حل مسائل نیمه ساختاری بپردازد. مفهوم مستتر در سیستم پشتیبان تصمیم گیری این است که نتایج باید بدون نیاز به مشورت با متخصصین سریعاً به دست آیند و مستقیماً توسط سیاستگذاران و نه پژوهشگران متخصص مورد استفاده قرار گیرند. در تحقیق حاضر ساختار مدیریت شهری و سیستمهای پشتیبان مورد استفاده شهرداری ساوه مورد بررسی قرار گرفت، مطالعه حاضر از نظر نوع و ماهیت در قلمرو تحقیقات کاربردی توسعهای و از نظر روش جزء تحقیقات توصیفی- تحلیلی میباشد، آمار و اطلاعات مورد نیاز از طریق مطالعات کتابخانهای، پیمایش میدانی انجام پذیرفته است، مدیران و کارشناسان شهرداری ساوه جامعه آماری تحقیق را تشکیل دادهاند، آراء و نظرات آنان از طریق پرسشنامه جمع آوری گردید. در تجزیه و تحلیل اطلاعات از نرم افزار SPSS و آزمونهای آماری chi- squre، Fridman و تحلیل عامل اکتشافی و ماتریس چرخش استفاده گردید، نتایج تحقیق نشان میدهد عوامل کلیدی مهمی که میتواند موفقیت سیستمهای پشتیبان تصمیمگیری را افزایش دهد شامل تربیت مدیران شهری مشارکت پذیر، توسعه فرهنگ تسهیم دانش و کاربست مناسب سیستمهای پشتیبان تصمیمگیری است.
مقاله ۲ نشریه علمی پژوهشی مدیریت شهری و روستایی ۴۴
ارائه چهارچوب نظری مناسب ساختار فضایی بنادر و مناطق پسکرانهای بر مبنای روش تحلیلمحتوا | مجتبی آراسته، دکتر هاشم داداشپور *، دکتر علی اکبر تقوایی
بنادر را میتوان دروازههای اصلی ورود و خروج جریانهای فضایی برشمرد. این کانونهای فعالیتی، درصورتیکه بتوانند پیوند مناسبی با ساختار فضایی مناطق درونسرزمینی ایجاد کنند، نه تنها میتوانند جریان های توزیع کالا را به خوبی هدایت کنند، بلکه نقش موثری در توسعه نواحی پسکرانهای خواهند داشت. در این میان، تمرکز و تاکید بر مولفههای ساختار فضایی، میتواند موجب رونق تعامل بنادر با قطبها و توسعه پسکرانههای درونسرزمینی شود. هدف از این پژوهش، شناسایی مولفههای ساختار فضایی و تدوین یک چارچوب نظری مناسب از دیدگاه های مطرح پیرامون ساختار فضایی بنادر- پسکرانه بر مبنای روش تحلیلمحتوا است. یافتههای پژوهش نشان میدهد از میان مجموعه نظریه های ساختارفضایی، شش مولفه قابل شناسایی است که عبارتند از: قلمرو، کانون، محور ارتباطی، سازمانیابی سطوح، تعامل و انتظام. با تلفیق هرکدام از این مولفهها، ابعاد جدیدی از ساختار فضایی سرزمین روشن میشود که شامل تحرک فضایی، کاربری فضایی و فرم فضایی خواهد بود.
مقاله ۳ نشریه علمی پژوهشی مدیریت شهری و روستایی ۴۴
ارزیابی تاثیرپذیری حس تعلق شهروندی از حس مکان با تاکید بر مولفه معنایی آن؛ نمونه موردی: شهر جدید پردیس | سولماز رضایی، دکتر مجتبی رفیعیان *، دکتر عباس ارغان
امروزه فرآیند توسعه شهرها بیش از پیش به سوی ابعاد کالبدی تمایل یافته و در مقابل انسان و ویژگیهای او رنگ باختهاند. نتیجه این امر گسستگی رابطه انسان با مکان وی به صورت خاص و شهر به صورت عام است. بدین ترتیب شهروند خود را هرچه کمتر جزئی از شهر برشمرده و تعلقی به آن احساس نمیکند، رخدادی که نتایج آن طیفی از مشکلاتی چون کاهش مسئولیتپذیری در قبال رخدادهای پیرامونی با تاکید بر زوال امنیت شهری تا بحرانهای اجتماعی از جمله بحران هویت را در بر میگیرد. مقاله حاضر با هدف ارزیابی تاثیرپذیری حس تعلق شهروندی مشتمل بر حس تعلق مکانی و حس تعلق اجتماعی از حس مکان با تاکید بر مولفه معنایی آن به عنوان یک پژوهش شهری- راهبردی با اتخاذ شیوه توصیفی و مردم نگاری تدوین شده است. شاخصهای پژوهش برمبنای مطالعات کتابخانهای و اسنادی به کمک پرسشنامه طراحی شده در طیف لیکرت با بهرهگیری از آزمون آماری تی در نرمافزار SPSS و روش تحلیل سلسلهمراتبی AHP به صورت موردی در شهر جدید پردیس مورد بررسی قرار گرفتهاند.
مقاله ۴ نشریه علمی پژوهشی مدیریت شهری و روستایی ۴۴
تدوین راهنمای طراحی شهری دوستدار کودک | پروفسور برتراندو بونفانتینی *، امیر رستگار
امروزه ضرورت توجه به اقشار آسیبپذیر اجتماعی خاصه کودکان در فرایند طراحی و برنامهریزی شهر، از مهمترین مقولاتی است که توجه بیشینه صاحبنظران و مدیران مدیریتی شهر را به خود معطوف داشته است. از سویی دیگر، مناسبسازی محیط شهر برای کودکان از طریق راهکارهای طراحی شهری، نشانگر احساس مسئولیت جامعه حرفهای معماری و شهرسازی نسبت به کودکان بوده و موجب آموزش و مسئولیتپذیری در کودک و نوجوان میشود؛ چراکه ایجاد محیط مناسب برای کودک و نوجوان هزینه چندانی را دربرنمیگیرد و تنها نیاز به آگاهی، توجه و احساس مسئولیت در مسئولان و متخصصان دارد. بر این اساس، در این مقاله با رویکرد بنیادی و مساله محور، و با بهرهگیری از روش «توصیفی- تحلیلی» و روش «استدلال منطقی» و همچنین سیاستپژوهی به بررسی ابعاد شهرهای دوستدار کودک پرداخته و تدوین راهنمای طراحی شهری شهرهای دوستدار کودک را مدنظر قرار داده است. در پایان نیز به اجمال، اصول و معیارهای طراحی شهرهای دوستدار کودک مورد اشاره قرار می گیرد.
مقاله ۵ نشریه علمی پژوهشی مدیریت شهری و روستایی ۴۴
سنجش کیفی نور در فضاهای عبادی شهری با رویکرد معنویت بخشی به فضا؛ نمونه موردی: مساجد شبستانی دوره قاجاریه بازار شهر تبریز | بهرام احمدخانی ملکی *، فرزین حقپرست
تاثیر نور در معماری اسلامی انکار ناشدنی است و از اهمیت وگستردگی معنایی زیادی برخوردار است و یکی از عوامل و مولفه های مهم در فضاسازی معنوی و روحانی مساجد میباشد. نور از عوامل موثر بر ارزش فضایی است که به عنوان غیرمادیترین عنصر محسوس طبیعت همواره در معماری ایرانی اسلامی وجود داشته و همواره حسی عرفانی به فضا به ویژه به فضاهای مذهبی میبخشد. در معماری گذشته ایران به کارگیری نور همراه با ظرافت های خاصی بود که ارتقای کیفی فضای معماری را سبب میشد. امروزه نگرش کمیتی و نادیده گرفتهشدن جنبههای معنایی در طراحی اغلب فضاها موجب گشته تا طراحی نور به تأمین نور مورد نیاز برای فعالیتهای فیزیکی تقلیل یابد. هدف از نگارش این مقاله، معرفی روش سنجش کیفی نور بر اساس اصول هفتگانه مستخرج از آیه نور میباشد. روش تحقیق حاضر به صورت توصیفی- تحلیلی بر مبنای استدلال منطقی بوده و بر اساس منابع کتابخانهای و مشاهدات میدانی تهیه شده است. یافتههای اصلی تحقیق عبارتند از: الف) معرفی اصول کیفی نور منطبق بر آیه نور؛ ب) معرفی نمودهای عینی اصول کیفی نور در کالبد معماری فضاهای عبادی؛ ج) معرفی معیارهای ارزیابی نمودهای عینی اصول کیفی نور در فضاهای عبادی؛ د) معرفی نحوه استخراج اطلاعات جهت بررسی و شناخت نقاط ضعف و قوت نور در آفرینش فضای معنوی.
مقاله ۶ نشریه علمی پژوهشی مدیریت شهری و روستایی ۴۴
بازاندیشی تناسبات هندسی خلقت در آثار هنر و معماری اسلامی | دکتر فاطمه اکبری
عالم، کتاب مبسوطی است که صفحات آن مملوّ از کلمات نگارنده آن است و درست همانند آیات متن وحیانی قرآن، دارای سطوح چندگانه معنایی است. اساس این برداشتها از قرآن به عمیقترین شناخت از ذات صور طبیعی و کیفیت وحدت حاکم بر عالم میانجامد. امر وحدت و هماهنگی در سرتاسر عالم بیانگر حاکمیت وجه کیفی هندسه از طریق حضور قوانین تناسب، توازن، تعادل و ریتم در اجزاء و عناصر عالم است. با نگاهی به آثار هنر و معماری اسلامی ایران در طی ادوار مختلف، هنرمند مسلمان با استعانت از علم هندسه و ریاضیات، نظم و تناسبات هندسی تقرر یافته در طبیعت را که آینه دار کمالیافتهترین نظامهای زیبایی است، الگوی خود قرار داده و به خلق آثاری میپردازد که راز ابدیت و جاودانگی را در خود دارد. مسئله مهم در این نوشتار آن است که: اولاً- تناسبات هندسی خلقت از منظر اصل قرآنی توحید چگونه است؟ و ثانیاً- تناسبات هندسی خلقت چگونه در آثار هنر و معماری اسلامی تجلی مییابد؟
مقاله ۷ نشریه علمی پژوهشی مدیریت شهری و روستایی ۴۴
مقایسه تطبیقی بازارهای ایرانی و بازارهای کشورهای اسلامی (نمونه موردی: بازار یزد در ایران و بازار استانبول در ترکیه) | دریا نصرت پور، دکتر حسین سلطان زاده *، دکتر سید هادی قدوسی فر
از گذشته های دور تاکنون، در کشورهای اسلامی بازار به عنوان فعال ترین فضای شهری و معماری بوده است. بازارهای کشورهای اسلامی نه تنها به عنوان فضایی جهت داد و ستد کالاها بلکه به عنوان یک فضای فرهنگی، اجتماعی، مذهبی و غیره بودهاند. هدف این تحقیق مقایسه بازارهای ایرانی با بازارهای دیگر کشورهای اسلامی است. بدین منظور بازارهای یزد و استانبول برای مقایسه انتخاب شده اند. روش تحقیق توصیفی – تحلیلی از نوع موردی (بازار یزد در ایران و بازار استانبول در ترکیه) بوده و جمع آوری داده ها، با تکنیک کتابخانهای انجام شده است. در این پژوهش ابتدا به مفاهیم بازار، فعالیتهای آن و ویژگیهای آن در کشورهای اسلامی پرداخته و سپس بازار یزد و استانبول معرفی شده و مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته اند و در انتها این دو بازار از لحاظ پیکربندی فضایی، انواع فضاها، فعالیت ها و … با یکدیگر مقایسه شده اند. در پایان نیز نتایج مقایسه تطبیقی ارائه شده است.
مقاله ۸
تبیین مولفههای معماری حاکم بر بناهای عبادی از منظر حکمی و پدیدارشناسی | دکتر فرزانه هدفی *، رامین مغانی قهرمانلویی
از دیرباز مکانهای عبادی، غایی ترین بستر تکامل و تعالی روحی آدمیان بوده و معماری روحانی و قدسی محیطی جهت عبادت جمعی مومنین خلق نموده است. در این بین و از میان ادیان الهی جنبه اجتماعی عبادت در اسلام پررنگ تر بوده و مکان خلق شده برای این عبادت جمعی، از اهمیت بسزایی برخوردار است. به همین دلیل پژوهشگران و صاحب نظران در بررسی و نگرش به معماری اسلامی بناهای عبادی، از روش های متعددی بهره گرفته اند؛ به نحوی که هر یک از نظریه پردازان در گذر زمان با نگرش های متفاوت پدیده معماری اسلامی را تفسیر کرده اند. نکته حائز اهمیت این است که پدیدارشناس در روند شناخت تنها به قدرت تعقل و تفکر بسنده نموده است و در مقابل، محقق و پژوهشگر معماری اسلامی علاوه بر قدرت تعقل و تفکر با بهره گیری از نگاه حکمت آمیز و احکام اسلامی به معماری بناهای عبادی معرفت پیدا میکند. هدف این مقاله بررسی حکمت و پدیدارشناسی به عنوان دو روش شناخت شناسی مطرح در میان شیوه های نگرش به معماری اسلامی، و بررسی و تجزیه و تحلیل این روش ها در بازشناخت بناهای عبادی مندرج در این مقاله است.
مقاله ۹
تدوین اصول رویکرد درونزا در آموزش معماری | سیده روناک حسینی *، دکتر سید غلامرضا اسلامی، دکتر حمید ماجدی
امروزه تأثیرات محیط های کالبدی بر الگوی رفتاری انسان امری شناخته شده و مسلم میباشد. از آن جا که معماران به عنوان یکی از تأثیرگذارترین عوامل در کیفیت محیطهای کالبدی انسان ساخت شناخته میشوند، اهمیت نقش نظام آموزش معماری، به مثابه نظامی برای رشد و پرورش معماران محرز میگردد. غلبه بر مسائل موجود در نظام فعلی آموزش معماری در ایران همواره از دغدغههای محققان و اندیشمندان بوده است و تاکنون راهکارها و رویکردهای آموزشی متفاوتی برای رفع مسائل نظام آموزشی یا اجزائی از آن مطرح گردیده است؛ در بسیاری از موارد این راهکارها ترجمان رویکردهای آموزشی تعریف شده در خارج از کشور بوده که انطباق زیادی با ساختارهای موجود آموزش معماری نداشته یا به صورت بخشی به موضوعات و مسائل نگریسته است. لذا در جهت رفع موضوعات مطرح شده و نظر به ماهیت چند وجهی رویکرد توسعه درونزا و تأکید این رویکرد به توسعه در چهارچوب ساختار ها و پتانسیل های موجود، در مقاله حاضر به بررسی امکان بهره گیری از پتانسیل های این الگوی توسعه در جهت اعتلا و رفع مسائل و مشکلات موجود نظام آموزشی پرداخته شده و با بهره گیری از روش های تحقیق مشابه سازی و استدلال منطقی به تعریف مدلهای مفهومی از موضوعات مورد بحث و نهایتاً تدوین اصول و مؤلفه های این رویکرد آموزشی در آموزش معماری پرداخته شد.
مقاله ۱۰
تدوین الگوی آموزش محیط زیست جهت تقویت حکمرانی پایدار منابع آب کشور | آلاله قائمی *، دکتر مریم لاریجانی، دکتر سید محمد شبیری، دکتر محمدرضا سرمدی
هدف از این تحقیق ارائه الگوی آموزشی جهت تقویت حکمرانی پایدار در مدیریت منابع آب میباشد. روش تحقیق، توصیفی از نوع پیمایشی و ابزار تحقیق پرسشنامه بودهاست. در این تحقیق خلأءهای اصلی در حکمرانی آب با توجه به تجربیات حاصل از روندهای گذشته و شرایط اقتصادی، اجتماعی در سطح ملی تکمیل و فهرست نهایی مؤلفههای حکمرانی پایدار منابع آب کشور مشخص گردید. معیارهای مناسب جهت حکمرانی پس از یک جمعبندی کلی و تطبیق و تلفیق و همسانسازی معیارها با استفاده از نظرات صاحبنظران ، به روش دلفی انتخاب گردیدند. روایی شاخصها با استفاده از نظرات اساتید و متخصصان مربوطه اعتبارسنجی و پایایی شاخصها با استفاده از فرمول آلفای کرونباخ، ۹۴/۰ محاسبه گردید. با مراجعه به جامعه آماری متشکل از ۱۱۰ نفر از مدیران ارشد آب کشور، اساتید منابع آب و محیطزیست، مدیران ارشد کشاورزی، خبرگان جوامع بومی و فعالان سازمانهای مردمنهاد جهت تکمیل پرسشنامه با روش تمامشماری، معیارها و شاخصها در فضای فازی، رتبهبندی گردیدند. نتایج حاصل از اولویتبندی شاخصها نشان میدهد، از بین شاخصهای مورد ارزیابی، شاخصهای آموزشی در کلیه معیارها، امتیاز بیشتری نسبت به سایر شاخصها داشتهاست. با توجه به نتایج یافتهها، یکی از بهترین راهحلها، ارائه الگوی آموزشی میباشد این آموزش نه تنها یک ضرورت سازمانی، بلکه به عنوان یک اصل مهم برای رفاه ملی مطرح میباشد. الگوی ارائهشده در قالب آموزش غیررسمی و ضمن خدمت شامل فرآیند برنامهریزی، پایش و ارزیابی برای کلیه تصمیمگیران، مدیران و کارکنان برنامهریزی منابع آب جهت حکمرانی پایدار منابع آب کشور برای سال مقصد ۱۴۱۵ پیشنهاد گردید.