مدرسه دارالفنون|نیکلای مارکف
مدرسه دارالفنون
معمار:نیکلای مارکف
موقعیت:ایران،تهران
وضعیت:ساخته شده
کاربری:آموزشی
تاریخ افتتاح:۱۲۳۰
تاریخ بازسازی:۱۳۱۳
درباره پروژه مدرسه دارالفنون
دارالفنون نام مدرسه ای است که درخیابان ناصر خسرو تهران واقع است. دارالفنون به ابتکار امیرکبیر در زمان ناصرالدینشاه برای آموزش علوم و فنون جدید در تهران تأسیس شد. دارالفنون را میتوان نخستین دانشگاه در تاریخ مدرن ایران دانست. در نوشتههای ایرانی تا دیرزمانی همه دانشگاههای خارجی را دارالفنون میخواندند.امیرکبیر پس از سفر به روسیه، متوجه نیاز فوری کشور به مرکز آموزش عالی گردید. لذا از ابتدای صدارت خود، برای ایجاد این مرکز تلاش کرد اما هیچگاه شاهد افتتاح آن نشد. نخستین دسته از اساتید به سرپرستی دکتر یاکوب ادوارد پولاک، دو روز پس از دستگیری و تبعید امیرکبیر به تهران رسیدند و با استقبال گرمی مواجه نشدند. دارالفنون در روز یکشنبه ششم دی ماه ۱۲۳۰، سیزده روز پیش از قتل امیرکبیر و با حضور ناصرالدین شاه، آقاخان نوری صدراعظم جدید و گروهی از دانشمندان و معلمین ایرانی و اروپایی با ۳۰ نفر شاگرد رسما گشایش یافت.
تاریخچه
از نامههای به جا مانده از امیرکبیر و مندرجات روزنامه وقایع اتفاقیه و اسناد دیگر برمی آید در آغاز نام خاصی برای این واحد آموزشی در دست ساخت، در نظر نگرفته بودند و از این بنا با عناوین مدرسه، مدرسه جدید، مکتب خانه پادشاهی، تعلیم خانه، معلم خانه و مدرسه نظامیه یاد شدهاست. در آخرین نامهای که امیرکبیر به سفیر ایران در روسیه برای پیگیری جذب استادان اروپایی مینویسد، از این بنا به عنوان مدرسه نظامیه یاد میکند. در منابع پیش و پس از تاسیس دارالفنون، به خصوص در خاطرات دانشآموختگان اروپا به واژه دارالفنون برمی خوریم.
بخش های مدرسه دارالفنون
دارالفنون مجهز به آزمایشگاه فیزیک و شیمی و داروسازی، چاپخانه، کتابخانه، سفره خانه یا غذاخوری بود. در یکی از اتاق های آن دواسکلت برای آموزش دانشجویان پزشکی نگهداری میشد. در نیمه اول سال۱۳۰۴ قمری نیرالملوک وزیر علوم با همکاری امین السلطان وزیر مالیه با خرید و تخریب خانههای ساکنان ضلع جنوبی مدرسه، تالار بزرگ نمایش را ساخت تا ناصرالدین شاه، که در سفر فرنگ با تئاتر آشنا شده بود، در آن به تماشای تئاتر بپردازد. دراصلی مدرسه ابتدا به خیابان باب همایون باز میشد که بنا به مصالحی آن را بستند و در ورودی را به خیابان ناصریه یا ناصر خسرو فعلی باز کردند.ساختمان دارالفنون زمان امیرکبیر هشتاد سال پابرجا ماند و با وجودی که همچنان قابل استفاده بود، در سال ۱۳۰۸ خورشیدی تخریب شد.
بازسازی
در این سال میرزا یحیی خان اعتمادالدوله قراگزلو وزیر معارف وقت ساختمان اولیه را در هم کوبید و با نقشه و نظارت مارکف،مهندس روسی، ساختمان فعلی رابه جای آن ساخت.علی اصغر حکمت وزیر فرهنگ وقت نیز در سال ۱۳۱۳ خورشیدی در شمال وجنوب، عمارتی را بر آن افزود.در حال حاضر در ورودی بنا در شمال شرقی مدرسه و رو به خیابان ناصر خسرو باز میشود. این دروازه به شیوه معماری سنتی دارای طاق زنجیرهای بلندی است. در دوسوی درگاه دوستون استوانهای نقرهای رنگ طاق این دروازه را نگاه داشته است. ساختمان کنونی سی و دو کلاس درس دارد،دوازده کلاس در دو طبقه ضلع شرقی و به همان اندازه در ضلع غربی و هشت کلاس در دو طبقه ضلع شمالی.سالن های نمایش و غذاخوری نیز در ضلع جنوبی ساخته شدهاند. احتمالا این دو سالن باید از همان بناهای اولیه دارالفنون باشد و مارکف ساختمان کلاس ها را تخریب وبازسازی کردهاست.
رشته های تدریس شده در دارالفنون
رشته های تحصیلی پیادهنظام، سوارهنظام، توپخانه، مهندسی، پزشکی و جراحی، داروسازی و کانیشناسی رشتههایی بود که در دارالفنون تدریس میشد. زبان فرانسه، علوم طبیعی، ریاضی، تاریخ و جغرافیا دروس مشترک همه رشتهها بود، بعدها زبان انگلیسی، روسی، نقاشی و موسیقی به این درسها افزوده شد.
مخالفان دارالفنون
از آغاز تاسیس دارالفنون برخی از درباریان به مخالفت با آن پرداختند. اولین مخالف آن، جانشین امیرکبیر، میرزا آقاخان نوری بود که به دنبال انحلال آن برآمد. آقاخان درصدد برآمد تا معلمان اتریشی را به وطن خود بازگرداند و نماینده بریتانیا از اقدامات وی پشتیبانی کرد و حتی سرهنگ شیل به شاه توصیه کرد که مدرسه دارالفنون به ضرر سلطنت اوست. اما ناصرالدین شاه به این حرفها گوش نداد و به حمایت و حفظ دارالفنون پرداخت.یکی دیگر از عوامل مخالفت با دارالفنون رواج آموزش پزشکی اروپایی بود. طرفداران نظام پزشکی سنتی، تشکیلات جدید را خطری جدی برای موقعیت شغلی خود احساس میکردند. در کلاسهاس طب تا مدتها فقط به تدریس نظری بسنده میشد و از ترس تکفیرتشریح میسر نبود، اما در ۱۲۳۲خورشیدی که یکی از بیگانگان به طرز مشکوکی درگذشت، به درخواست بازماندگان دکتر پولاک برای کشف علت مرگ، او را با حضور شاگردان کالبد شکافی کرد.